تزریق بوتاکس
بوتاکس: کاربردهای زیبایی و پزشکی
دسامبر
بوتاکس کلمه‌ای است که این روزها آن را زیاد می‌شنویم. از تاثیرات زیبایی تا درمان بیماری‌ها، بوتاکس یکی از پرکاربردترین داروهای دو دهه‌‌‌ي اخیر است. این دارو در دوزهای کم، می‌تواند چین و چروک‌های پوست را کاهش دهد و همچنین به درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها کمک کند. سازمان غذا و دارو (FDA) آن را به عنوان درمانی برای مشکلات مختلفی از جمله اسپاسم پلک، تعریق بیش از حد، برخی از اختلالات مثانه و میگرن تایید کرده است.
در این مقاله نحوه‌ي عملکرد بوتاکس را توضیح می‌دهیم و کاربرد، عوارض جانبی و سایر خطرات آن را به دقت بررسی می‌کنیم.
بوتاکس چیست؟
بوتاکس از باکتری سی. بوتولینوم (C. botulinum) گرفته می‌شود که در بسیاری از محیط‌های طبیعی مانند خاک، دریاچه‌ها، جنگل‌ها و مجاری روده‌ی پستانداران و ماهی‌ها وجود دارد. باکتری ها و هاگ های بوتولینوم به‌طور طبیعی بی‌ضرر هستند. مشکل تنها زمانی ایجاد می‌شود که هاگ‌ها تکثیر شده و جمعیت سلولی‌شان افزایش پیدا کند. وقتی مقدار این جمعیت به نقطه‌ی خاصی رسید، باکتری‌ها شروع به تولید سم بوتولینوم، سم عصبی مرگبار عامل بوتولیسم، می‌کنند.
سم بوتولینوم بسیار خطرناک است. برخی از دانشمندان تخمین زده‌اند که یک گرم شکل کریستالی این سم می‌تواند یک میلیون نفر را بکشد و چند کیلوگرم از آن می‌تواند همه‌ی انسان‌های روی کره‌ی زمین را نابود کند. با این حال، طبق گزارش کالج آمریکایی اُستِئوپاتیک پوست (American Osteopathic College of Dermathology)، زمانی که بوتاکس به طور مناسب و در زمینه‌ی درمانی استفاده می‌شود، بی‌خطر است و عوارض جانبی بسیار کمی دارد.
تولیدکنندگان بوتاکس، آن را در دوزهای بسیار کم از سم بوتولینوم تولید می‌کنند. این دارو به طور موقت عضلات را فلج می‌کند و به همین روی می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلالات مختلف عضلانی یا عصبی مفید باشد.
فرآورده های تجاری سم بوتولینوم عبارتند از:
- اونابوتولینوم توکسین اِی (بوتاکس)
- اَبوبوتولینوم توکسین اِی (دیسپورت)
- اینکوبوتولینوم توکسین اِی (زِئومین)
- ریمابوتولینوم توکسین بی (میوبلوک)
- پرابوتولینوم توکسین اِی (جووا)
مردم معمولاً از اصطلاح «بوتاکس» برای توصیف همه‌ی این محصولات استفاده می‌کنند، اگرچه نام بوتاکس، علامت تجاری ثبت شده‌ای است که در اختیار یک شرکت دارویی قرار دارد.
بیشتر بخوانید: تزریق بوتاکس
بوتاکس چگونه کار می‌کند؟
بوتاکس یک نوع نوروتوکسین است. نوروتوکسین‌ها سیستم عصبی را هدف قرار می‌دهند و فرآیندهای پیام‌رسانی عصبی را که باعث انقباض عضلانی می شود مختل می‌کنند. این‌گونه است که دارو باعث فلج موقت عضله‌ها می‌شود. برای اینکه هر ماهیچه‌ای بتواند منقبض شود، اعصاب پیام‌رسان، ماده‌ی شیمیایی به نام اِسِتیل کولین را در محل اتصال اعصاب به سلول‌های عضلانی، آزاد می‌کنند. استیل کولین به گیرنده‌های سلول‌های ماهیچه‌ای متصل می‌شود و باعث انقباض یا کوتاه شدن سلول‌های ماهیچه می‌شود.
تزریق بوتاکس از ترشح استیل کولین جلوگیری می‌کند و همین باعث می‌شود تا از انقباض سلول‌های عضلانی جلوگیری شود. به این ترتیب، سم به عضلات کمک می کند تا کمتر سفت شوند.
مصارف آرایشی و زیبایی
اولین کاربرد بوتاکس کاهش چین و چروک صورت است. طبق گفته‌ی هیئت جراحی زیبایی آمریکا، تزریق بوتاکس محبوب‌ترین عمل زیبایی در سراسر ایالات متحده است. در سال ۲۰۱۶، بیش از هفت میلیون نفر تحت درمان با بوتاکس قرار گرفته‌اند. اثرات بوتاکس موقتی است و بسته به نوع درمان، بین سه تا دوازده ماه طول می‌کشد.
مردم اغلب درخواست تزریق در نواحی زیر را دارند:
- چین و چروک بین ابروها که به آن‌ها خطوط اخم، ابرومیان یا یازده گفته می‌شود
- چین و چروک دور چشم که با نام پای کلاغی شناخته می‌شود
- چین‌های افقی در پیشانی
- خطوط در گوشه‌های دهان
- چین‌خوردگی پوست چانه
با این حال، سازمان بهداشت جهانی، این تزریق‌ها را فقط برای استفاده در اطراف چشم و پیشانی تایید کرده و هنوز تحقیقات نشان نداده‌است که آیا بوتاکس می‌تواند سیاهی زیر چشم را بهبود بخشد یا خیر. برخی افراد نیز از بوتاکس برای بهبود ظاهر موهای خود استفاده می‌کنند. با این حال، شواهد کمی وجود دارد که این نوع تزریق حتماً بتواند تاثیر داشته باشد.
مصارف پزشکی
متخصصان مراقبت‌های بهداشتی همچنین از بوتاکس برای درمان برخی بیماری‌ها نیز استفاده می‌کنند که بیشتر آن‌ها روی سیستم عصبی عضلانی تأثیر می‌گذارد. سازمان بهداشت جهانی، استفاده از بوتاکس را برای موارد زیر تایید کرده‌است. باقی موارد برای برای استفاده در افراد ۱۸ سال یا بالاتر است:
- اسپاسم اندام‌های فوقانی، در افراد بالای ۲ سال
- چشم‌های ضربدری یا استرابیسم در افراد بالای ۱۲ سال
- تعریق شدید زیر بغل یا هایپِرهیدروزیس
- پیشگیری از میگرن در افرادی که سردردهای میگرنی آن‌ها حداقل چهار ساعت در پانزده روز از ماه طول می‌کشد
- کاهش علائم مثانه‌ي بیش‌فعال به دلیل بیماری عصبی، در صورت عدم واکنش به داروهای آنتی کولینِرژیک
- اسپاسم پلک یا بلِفارواسپاسم به دلیل دیستونی (انقباض غیرارادی ماهیچه‌ها)
- نوعی اختلال حرکتی عصبی به نام دیستونی گردن که سر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و باعث گردن درد می‌شود
البته برخی افراد از بوتاکس برای مصارف غیرمجاز نیز استفاده می‌کنند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلوپسی
- بیماری سالوریا که شامل تولید بیش از حد بزاق در دهان می‌شود
- پسوریازیس
- اگزمای دیسیدروتیک که پوست کف دست‌ها و پاها را درگیر می‌کند
- آنیسموس که باعث اختلال در عملکرد عضله‌ی مقعد می‌شود
- درد عصب پس از بیماری زونا
- ولوودینیا، درد و ناراحتی بدون علت در قسمت بیرونی واژن
- بیماری رِینود که بر گردش خون تأثیر می‌گذارد
- آشالازی، مشکلی در گلو که بلع را دشوار می‌کند
کاربردهای دیگر بوتاکس
بر اساس یک بررسی که در سال ۲۰۱۷ انجام شده، شرایط پزشکی دیگری نیز بدون اینکه مجوز مربوطه را کسب کنند از بوتاکس سود برده‌اند:
- قرمزی و برافروختگی صورت، مخصوصاً در دوران یائسگی
- جای زخم‌ها
- هیدرادنیت چرکی که نوعی بیماری التهابی پوستی است
- ضایعات تاول‌دار ناشی از بیماری هایلی-هایلی که نوعی اختلال ژنتیکی نادر است
با این حال، تایید اینکه بوتاکس برای مصارف بدون مجوز ایمن و موثر است، به تحقیقات بیشتری نیاز دارد. دانشمندان همچنین باید راه‌های مناسبی را برای ارائه‌ي درمان در هر کدام از این موارد پیشنهاد دهند.
نحوه‌‌ی آماده‌سازی، استفاده و تاثیرگذاری
پزشکان از سم بوتولینوم با رقیق کردن پودر آن در سرُم سالین و تزریق مستقیم در بافت عصبی عضلانی استفاده می‌کنند. معمولاً بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد تا سم اثر کند. گاهی به ندرت، این زمان تا پنج روز نیز ادامه پیدا می‌کند تا بوتاکس اثرات کامل خود را نشان دهد. بسته به نوع درمان، تاثیرات بوتاکس بین ۳ تا ۱۲ ماه باقی می‌مانند. افراد باید در دوران بارداری یا شیردهی از تزریق بوتاکس خودداری کنند. همچنین اگر تا به حال واکنش حساسیت‌زایی به این دارو یا هر یک از مواد تشکیل‌دهنده‌ي آن داشته‌اند، مصرف خود را محدود کرده و حتماً با پزشک متخصص مشورت کنند.
هزینه، زمان و اثربخشی
هزینه‌ي بوتاکس به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- مقاصد پزشکی یا زیبایی
- چه کسی درمان را انجام می‌دهد
- محلی که در آن درمان انجام می‌شود
- تعداد واحدهای بوتاکس مورد استفاده در هر مرحله
انجمن جراحی پلاستیک زیبایی آمریکا در سال ۲۰۱۶، برای استفاده در مقاصد زیبایی، موارد زیر را نام برده‌است:
- هزینه‌ي درمان بوتاکس برای خطوط اخم یا پای کلاغی ۳۷۶ دلار است
- این روش سی دقیقه طول می‌کشد
- تاثیرات بین یک تا پنج روز ظاهر می‌شود
- تکرار درمان هر ۴ تا ۶ ماه ضروری است
- فرد می‌تواند بلافاصله بعد از تزریق به سرکار بازگردد
زمانی‌که به هر دلیلی، چه زیبایی و چه پزشکی، بوتاکس را برای هدف خود در نظر می‌گیرید، بسیار مهم است که مطمئن شوید شخص ارائه‌دهنده، متخصص واجد شرایط با آموزش‌های مناسب است. هر کسی که فکر می‌کند بوتاکس می‌تواند باعث بهبود بیماری خاصی شود، حتماً باید با پزشک خود مشورت کند.
خطرات و عوارض جانبی
مردم معمولا تزریق بوتاکس را به خوبی تحمل می‌کنند و عوارض جانبی آن بسیار نادر است. با این حال، بسته به دلیل تزریق و پاسخ بدن فرد، سم بوتولینوم می‌تواند عوارض ناخواسته‌ای ایجاد کند از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خشکی چشم، اگر برای مقاصد زیبایی و در صورت تزریق شود
- ناراحتی معده
- بی‌حسی
- درد خفیف، تورم یا کبودی در اطراف محل تزریق
- سردرد
- افتادگی موقت پلک
- ضعف یا فلج موقت ناخواسته در عضلات مجاور تزریق
- مشکلات ادراری پس از درمان بی‌اختیاری ادرار
- بدترشدن اختلالات عصبی عضلانی
- عدم جهت‌گیری فضایی یا دوبینی پس از درمان استرابیسم
- زخم قرنیه پس از درمان بلفاریت
- حوادث قلبی عروقی، مانند آریتمی و حمله‌ی قلبی
افراد در صورت داشتن موارد زیر نباید از بوتاکس استفاده کنند:
- حساسیت یا آلرژی به آن
- عفونت در محل تزریق
بسته به نوع درمان، نگرانی‌هایی وجود دارد که اثرات بوتاکس ممکن است فراتر از محل تزریق باشد و احتمالاً منجر به علائمی مانند مشکلات تنفسی شود. این احتمال در برخی افراد بیشتر از سایرین است و عوامل ژنتیکی ممکن است در آن نقش داشته باشند. همچنین امکان دارد در برخی افراد که سم بوتولینوم نوع اِی را تزریق می‌کنند، آنتی‌بادی‌هایی علیه این سم ایجاد شود که درمان‌های بعدی را بی‌اثر کند.
سخن پایانی
بوتاکس کاربردهای زیبایی و پزشکی زیادی دارد. این دارو می‌تواند چین و چروک‌ها را کاهش دهد و به درمان برخی از اختلالات مربوط به سیستم عصبی و عضلانی کمک کند. اما اگر می‌خواهید بوتاکس را امتحان کنید، حتماً با یک متخصص و پزشک در مورد خطرات احتمالی، هزینه‌ها و سایر ملاحظات آن صحبت کنید. همچنین می‌توانید با کلینیک ما تماس گرفته و در اولین فرصت با پزشکان حاذق مشورت کنید تا بتوانید از بهترین نتیجه، بیشترین لذت را ببرید و دچار کمترین آسیب شوید.
دکتر آزاده ناصحی متخصص گوش و حلق و بینی و جراحی های سرو گردن در روزهای کاری در مطب خود آماده‌ی ویزیت کردن و ارائه‌ی مشاوره به شما زیباجویان گرامی است. همچنین همیشه می‌توانید در اینستاگرام سوالات خود را پرسیده و از ویدیوهای آموزشی مجموعه استفاده کنید.
منبع: medicalnewstoday
